Door: Eida Groeneveld, uit ‘Magazine Drop’ Leuk en interessant magazine voor Frankrijk liefhebbers!
www.lesamisdedrop.fr
In Bretagne zijn megalieten te vinden, loodzware steenklompen waarmee de oermens de zwaartekracht trotseerde. We weten niet precies waarom. Persoonlijk veldonderzoek roept een fascinerend beeld op van de voorlopers van de huidige boerenbevolking.
Is het u ook zo vergaan? Je verhuist en strijkt neer in Frankrijk, je maakt het huis aan kant, en een plan voor de tuin, en dan ga je op onderzoek uit. Wat is hier allemaal te ontdekken en te beleven?
Ik heb in de omgeving alle wandelingen gelopen, en ben met de auto op pad gegaan. Naar bastides, kerken, kapelletjes met mooie fresco’s en vooral prachtige natuur. Als je dan geregeld een bordje met het opschrift Peyrelevade tegenkomt, word je nieuwsgierig. Je treft een hunebed en begrijpt wat die term betekent. Je hoeft geen Occitaans te spreken om het te snappen: peyre = pierre en levade = levée, opgetilde stenen. Zie ook de voetnoot.
Er staat er één een paar kilometer van mijn huis:
Le Blanc, langs de weg van Beaumont du Périgord naar Villereal. Een prachtig exemplaar op een idyllische plek, waar je een mooie picknick zou kunnen organiseren.
Hunebedden
We kennen ze uit Drenthe waar ze vooral in de strook tussen Emmen in het zuiden en Noordlaren in het noorden langs de Hondsrug voorkomen, 54 stuks die al die eeuwen overeind zijn gebleven. De naam hunebed is terug te voeren op verhalen over reuzen die Hunnen geweest zouden zijn.
In Frankrijk worden ze dolmen genoemd of spreekt men van een allée couverte. Ze zijn vooral te vinden in Bretagne, maar ze komen over de hele wereld voor. Europa telt zo’n 15.000 die het overleefd hebben, maar het moeten er zeker een half miljoen zijn ge- weest. Vergelijkbare monumenten zijn te vinden in Korea, Indonesië, Amerika en Afrika. Het woord dolmen is gelieerd aan de Bretonse taal: taol of tol (tafel) en maen of men (steen). Een stenen tafel dus.
Datering
Dateren is lastig want de stenen waarvan ze gebouwd zijn, zijn miljoenen jaren oud. Archeologen zijn afhankelijk van wat er in en rond het monument gevonden wordt. Zo worden In Neder- land en heel Noordwest-Europa de hunebedden gekoppeld
aan de trechterbekercultuur, de naam voor een volk waarvan trechtervormige keramische bekers zijn gevonden. Van hen is bekend wanneer en waar zij leefden, en er zijn resten van bekers in hunebedden gevonden. Volgens de wetenschap zijn de oudste hunebedden mogelijk gebouwd rond 5000 tot 4.500 v.C. en de jongste tussen 2.500 en 2.000 v.C.
Het is overigens opmerkelijk dat Attila en zijn Hunnenbendes – die in de 5e eeuw tekeergingen, dus lang nadat het trechter- bekervolk haar zwerfkeimonumenten had opgericht – tot ons woord hunebed hebben geleid.
In België en Noord en Midden-Frankrijk wordt over de SOM- cultuur gesproken (Seine, Oise, Marne). Dat heeft echter niets met dateerbare vondsten te maken, maar met het leefgebied van de bouwers van de dolmens, waar we het over hebben. Daarom is de verschuiving van een nomadisch leven als jager- verzamelaar naar een sedentair boerenbestaan een alternatief aanknopingspunt voor de datering van de Franse evenbeelden der hunebedden.
Na de laatste ijstijd begon de aarde weer op te warmen en de mensheid ontdekte dat landbouw en veeteelt mogelijk was. Die leefwijze betekende dat mensen een vaste woonplek kozen en niet meer rondtrokken. Deze periode duurde in Frankrijk van ongeveer 6.000 tot 2.000 v.C. Het neolithicum. Er wordt daarom ook wel gesproken over de neolithische evolutie. Toen ontstonden woonkernen, verbindingswegen, steden en uiteindelijk staten, maar ook tempels, heiligdommen en begraafplaatsen.
Beaumont du Périgord
Zoals gezegd staat er een prachtig hunebed niet ver van mijn huis en ik ging ervan uit dat dit niet het enige zou zijn. Ik trok een cirkel op de kaart met een straal van 15 kilometer rond Beaumont en ontdekte in het zuidelijke gedeelte 13 plekken met dolmens, waarvan er 3 worden aangeduid als allée couverte en een als menhir. Maar verder speurend op mijn kaart zijn er buiten die cirkel nauwelijks dolmens meer te ontdekken. Op de overzichtskaart met de belangrijkste verspreidingszones in Eu- ropa (zie afbeelding) is deze streek wel groen, maar een dol- men is er niet ingetekend. Verder zoeken dus. Op wikipedia.fr is een document te vinden sites mégalithiques de la Dordogne en dat geeft meer informatie. Er zit een lijst bij van vindplekken en het soort monument: dolmens, menhirs, allées couvertes, sommige inmiddels verdwenen, bij andere is het onzeker of het echt dolmens zijn. Als ik de verdwenen monumenten en de onzekerheden eruit haal, kom ik op 38 dolmens in de Dordogne en 11 menhirs. Dat er zeker 13 dolmens en 3 menhirs in dit kleine gebied gevonden zijn, is best bijzonder.
Het is niet altijd gemakkelijk de dolmens te traceren en sommige zijn domweg onvindbaar. Maar die zoektocht leverde wel hele mooie tochtjes op. Conclusie: als er op de kaart dolmen staat
is het doorgaans een hoop stenen, een restant van een dolmen, staat er allée couverte dan is het een hunebed met draagstenen en één of meer dekstenen.
Het fascinerende van deze zoektocht waren uiteindelijk niet de stenen die ik vond, hoe mooi en indrukwekkend ook, maar het beeld dat ze opriepen. Duizenden jaren geleden hebben hier mensen gewoond, mannen en vrouwen en kinderen, die het land bewerkten met werktuigen van silex, een steensoort die je hier nog veel vindt. Zij waren de voorgangers van de huidige boerenbevolking die nog altijd probeert het hoofd door land- bouw en veeteelt boven water te houden.
Ik noteerde de routes en maakte foto’s van alles wat ik gevonden heb. Wie ook op zoek wil gaan kan bij mij die aantekeningen opvragen via eida.groeneveld@gmail.com.
Voetnoot
Dolmens zijn grafmonumenten, gebaseerd op onderzoek en vondsten van beenderen (of niet). Dat weten we. Het zouden wellicht ook markeringen kunnen zijn van gronden die in bezit waren genomen, rituele plekken voor gemeenschappen, heilig- dommen voor belangrijke gebeurtenissen. Dat is giswerk, van deskundigen. Dat weten we dus niet zeker.
Een menhir is een solitaire rechtopstaande steen die mogelijk een religieuze of ceremoniële betekenis had.
Bronnen
• Een paleis voor de doden, Herman Clerinx, Athenaeum-Polak & van Gennep 2017
• Wikipedia.fr
.JPG?uselang=fr)
.JPG?uselang=fr)
.JPG?uselang=fr)
.JPG?uselang=fr)
.JPG?uselang=fr)
.jpg?uselang=fr)
.jpg?uselang=fr)
.JPG?uselang=fr)
.JPG?uselang=fr)
.JPG?uselang=fr)
.jpg?uselang=fr)
.JPG?uselang=fr)
.JPG?uselang=fr)
.JPG?uselang=fr)
_-_All%C3%A9e_du_Point_du_Jour-1.jpg?uselang=fr)
_-_Dolmen_de_Peyrelevade_(_dit_La_Pierre_du_Diable_).jpg?uselang=fr)