Franse Politiek 🇫🇷 #70: Nieuwe wijn, oude vaten Premier Bayrou heeft zijn nieuwe ploeg eindelijk compleet. Onder de 36 ministers zijn er opvallend veel oudgedienden. Gaan zij het land dan nu eindelijk redden? 🔥 Pyromanes 🏠 Stel: u laat een huis bouwen. Bij de oplevering blijkt de fundering vergeten, het huis staat scheef. De wc is niet aangesloten op de riolering, het dak lekt, en de elektricien weet het verschil niet tussen plus en min. Als het huis is opgeleverd ziet u hoe het langzaam wegzakt in de bodem, terwijl de regen die door het dak sijpelt een kortsluiting veroorzaakt die zo spectaculair is dat niet alleen het huis in brand vliegt, maar de vlammen overslaan naar de rest van het dorp, dat uiteindelijk verdwijnt in een allesverzengende apocalypse. Mijn vraag aan u is: zou u dezelfde aannemer inhuren om het dorp te herbouwen? François Bayrou denkt in ieder geval dat dat wel een goed idee is. De vergelijking is wellicht wat theatraal, maar aan het einde van het jaar mogen metaforen best spectaculair zijn. Dit was het eerste dat in me opkwam toen ik vanavond de 36 namen zag op de lijst van de nieuwe regering Bayrou. Daarop staan twee oud-premiers en negentien ministers en staatssecretarissen die er ook al zaten onder de uiterst succesvolle Michel Barnier. Le Monde publiceert een overzicht van deze ministers met hun rang in de ministeriële hiërarchie. In Frankrijk is er in tegenstelling tot het Nederlandse kabinet, waar zelfs de premier niet boven de andere ministers staat, geen gelijkheid, maar een strenge pikorde zoals die ook al vanaf de lagere school met de paplepel wordt ingegoten. ♻️ De retour Als eerste valt de verrassende terugkeer van Manuel Valls op, de man wiens enige talent bestaat uit het verhullen van het feit dat hij geen talent heeft. Zijn benoeming als nummer 3 is opmerkelijk, omdat hij een oud-lid is van de PS en die partij geen ministers wilde leveren aan Bayrou. Valls was van 2014 tot 2016 premier onder François Hollande. Nadat hij door politiek en publiek werd uitgekotst, gebruikte hij zijn Spaanse paspoort om een carrière te maken in de Catalaanse politiek. Hij wilde burgemeester worden van zijn geboortestad Barcelona. Ook dat mislukte jammerlijk en met de staart tussen de benen keerde hij terug naar Frankrijk. Het opportunisme de schaamte voorbij betaalt zich nu uit: Valls krijgt het ministerie van koloniën van de overzeese gebiedsdelen. Hij kan direct aan de bak: de situatie op Mayotte is mensonterend. Hoe verder van Parijs, hoe minder schade Valls kan toebrengen, moet Bayrou gedacht hebben. Ook Elisabeth Borne was al premier (tot januari dit jaar en dus niet ‘première’). Zij wordt nu als minister van Onderwijs de nummer twee van de regering. Rachida Dati, al ruim 16 jaar burgemeester van het chique 7e arrondissement was al minister in het begin van Nicolas Sarkozy’s presidentschap, de qua veroordelingen succesvolste president uit de Franse geschiedenis (zie onder). Dati blijft minister van Cultuur. De opvallendste benoeming is die van Eric Lombard, een man zonder politieke ervaring. Hij wordt de nieuwe minister van financiën, die orde op zaak moet stellen in het Franse huishoudboekje. Hij was tot vandaag de baas van de meer dan twee eeuwen oude Caisse des dépôts et consignation, de organisatie die met wisselend succes de staatsinvesteringen beheert (waaronder een groot deel van de Nederlandse stads- en streekbussen en de ambulances). Hij zal de markten en zijn Europese collega’s moeten geruststellen. Ook opvallend: Minister van Defensie Sébastien Lecornu blijft op zijn op post zitten, terwijl Macron eigenlijk wilde dat hij de nieuwe premier was geworden (zie vorige nieuwsbrief). 👎🏼 Erreur In de vorige nieuwsbrief beweerde ik dat de Franse staatsschuld opliep met 500.000 euro per seconde. Dat was een slordigheidje, ik bedoelde per minuut. Maar dat was het bedrag dat gold voor het tweede kwartaal van 2024. Afgelopen week werd het cijfer bekend voor het derde kwartaal en de situatie wordt nu snel slechter: de schuld stijgt met 514.000 euro per minuut, en de totale schuld bedraagt nu 3.303 miljard euro (113,7% van het Franse BBP), een record. François Bayrou, nog geen week premier, heeft het nu al lastig en de samenstalling van zijn nieuwe team is vooral cosmetisch. Hij zal heel snel moeten schakelen, maar denkt dat het tien jaar zal duren om de staatsfinanciën een beetje op orde te brengen. Tien jaar à 514.000 euro per minuut. 🎅🏻 Kerstmode Terwijl het mediacircus zich richt op de nieuwe ministers, blijft ook Nicolas Sarkozy, de voormalige president, de krantenkoppen halen. Afgelopen week verwierp het Hof van Cassatie Sarkozy’s beroep en velde zijn definitieve oordeel in de zogenaamde Bismuth-zaak: drie jaar gevangenisstraf, waarvan twee voorwaardelijk en één jaar met hét onmisbare mode-accessoire van dit seizoen — een elektronische enkelband. Daarnaast mag Sarkozy de komende drie jaar geen openbaar ambt bekleden. Op de respectabele leeftijd van 69 moet de oud-president binnenkort een ander soort staatsbezoek afleggen — aan een strafrechter voor het aanmeten van zijn enkelband. Een hele verandering ten opzichte van zijn gebruikelijke smaak in polsaccessoires — een Rolex is het deze keer zeker niet.

 

---

---

---

 

Ruim 68 uur nadat Macron beloofde binnen 48 uur een nieuwe premier te benoemen, heeft hij dan toch iemand bereid gevonden die job op zich te nemen, al moest degene in kwestie wel eerst Macron chanteren (zie onder). Zoals ik in de vorige nieuwsbrief al speculeerde is François Bayrou inmiddels de vierde Franse premier van dit jaar. Heeft Macron met zijn keuze Frankrijk definitief in chaos gestort, zoals het tijdschrift The New Yorker deze week schrijft? 💰Chantage Met de benoeming van Bayrou maakt Macron een flinke verjongingsslag: de nieuwe premier is liefst drie maanden jonger dan de vertrekkende Michel Barnier. Volgens Le Monde wilde Macron aanvankelijk demissionair minister van Defensie Sébastien Lecornu als eerste minister. Toen Bayrou daarvan hoorden zouden de twee mannen een woordenwisseling hebben gehad, waarbij Bayrou gedreigd zou hebben zijn steun aan de steeds verder geïsoleerde president in te trekken. Vervolgens is Macron toch akkoord gegaan, een teken dat de president bijna niets meer in eigen hand heeft. De fractievoorzitter van Modem, de partij van Bayrou, ontkent dat er sprake is van chantage. Althans, dat wilde hij ontkennen voor een schappelijk prijsje, wellicht. Bayrou kroont zichzelf tot premier, vorige week vrijdag in Parijs In zijn inmiddels 46 jaar lange politieke carrière heeft Bayrou zichzelf altijd voorgedaan als een redelijk alternatief, als een typische christen-democraat uit het centrum. In het Franse politieke krachtenveld heb je dan niet echt een hele duidelijke signatuur, maar op de een of andere manier slaagde Bayrou er in het imago op te bouwen van een bruggenbouwer. De op een boerderij geboren katholieke en paardrijdende geschiedenisleraar is de man die van stal gehaald wordt als niemand het meer weet en daarmee de Franse versie (en slechts drie weken oudere versie) van Johan Remkes. Hij deed drie keer tevergeefs mee aan de presidentsverkiezingen en besloot in 2017 Macron te steunen. Dat verklaart waarom de president hem nu beloont met het premierschap, al is het een cadeau empoisonné. Plannetjesmaker Tot vorige week vrijdag, de dag dat hij premier werd, was François Bayrou Hoge Commissaris voor het Plan, een baantje dat Macron in 2020 speciaal voor hem creëerde om zich te verzekeren van Bayrou’s loyaliteit. In die functie was Bayrou verantwoordelijk voor “het leiden en coördineren van de planning en toekomstgerichte studies die namens de Staat worden uitgevoerd en voor het informeren van de keuzes die door de overheid worden gemaakt met betrekking tot demografische, economische, sociale, milieu-, gezondheids-, technologische en culturele kwesties.” Een soort Ministerie van Wensdenken dus, dat wat rapporten produceerde zonder concrete verplichtingen of resultaten. Vanmiddag sprak François Bayrou met Emmanuel Macron over de “opstartarchitectuur” voor zijn toekomstige regering. Het is de bedoeling dat hij eind deze week zijn nieuwe ploeg presenteert, op de laatste dag voor het kerstreces. Van het verzinnen van droomscenario’s moet Bayrou nu afdalen naar de keiharde economische werkelijkheid. Niet dat hij niet weet waar hij aan begint: voor de zomer zei Bayrou al dat de kas leeg is. Vanmiddag in de Assemblée zei Bayrou dat overheidsfinanciën “niet alleen een financiële of economische kwestie is, het is een morele kwestie”. Het probleem is groot: de staatsschuld stijgt namelijk steeds sneller. Na een toename van 58,2 miljard in het eerste kwartaal van dit jaar (646 miljoen per dag), groeide de schuld in het 2e kwartaal met 68,9 miljard (757 miljoen per dag, een half miljoen per seconde, of 60% van alle schuld in de EU), om uit te komen op 3228,4 miljard euro (112% van het Franse BBP). Dat bedrag zal inmiddels al weer flink hoger zijn, en dat terwijl in de meeste Europese landen de staatschuld al geruime tiijd daalt. Ter vergelijking: de Nederlandse staatsschuld nam in dezelfde periode met 33 miljoen euro per dag af. De economische vooruitzichten zijn vandaag bijgesteld: de groei zal tegenvallen (nul procent in het 4e kwartaal 2024) en de werkloosheid zal oplopen tot 8 procent eind volgend jaar. De financiële markten worden ongerust over de rommel in Frankrijk. Het kredietbureau Moody’s waardeerde het land zaterdag j.l. af van AA2 naar AA3, wat gevolgen heeft voor de obligatierente die Frankrijk betaalt. En ook de bedrijven doen het middelmatig: Franse aandelen staan dit jaar op 2 procent verlies, terwijl de Europabrede Stoxx600 Index nu op ruim 8 procent winst staat. De drie werkgeversorganisaties en vier van de vijf vakbonden riepen de politici vandaag op tot een terugkeer naar “stabiliteit, zichtbaarheid en sereniteit”. Het is bijna Kerstmis, dus waarom ook niet? 🏃🏽‍♂️Va t’en ! De inkt van het besluit om Bayrou te benoemen was nog niet droog, of de extreem-linkse partij LFI heeft al gezegd dat zij de nieuwe premier direct met een motie van wantrouwen verwelkomen. De Socialisten, die in dezelfde groep zitten als LFI, kijken het nog even aan, maar zullen geen ministers leveren. Het RN heeft gezegd dat ze nu nog geen motie van wantrouwen in zullen dienen, vooralsnog althans. Op 14 januari aanstaande zal Bayrou zijn regeringsplannen in de Assemblée presenteren en dat is het moment dat hij het vertrouwen kan vragen aan het Parlement (al is dat geen verplichting), maar ook het moment waarop partijen een motie van wantrouwen tegen de kersverse MP kunnen indienen. 🥊 Eerste relletje Bayrou, in zijn vrije tijd ook burgemeester van Pau, een stadje in de buurt van de Spaanse grens, vindt dat Franse politici best allerlei verschillende mandaten tegelijk kunnen beoefenen. Dat was vroeger eerder regel dan uitzondering, maar dat dat nu niet meer kan is volgens Bayrou “een fout” en hij wil dat nu weer mogelijk maken. Tot ergernis van de meeste politieke partijen, die hem nu al verwijten dat hij vaker praat over Pau dan over Frankrijk en dat hij al lang een bezoek moeten brengen aan het door de cycloon Chido getroffen overzeese departement Mayotte. Maar, zo verdedigde Bayrou zich vanmiddag bij zijn eerste vragenuurtje in de Assemblée, Macron gaat er donderdag al naar toe. Het is, zo zei de premier, niet gebruikelijk dat de President en de premier tegelijkertijd het nationaal territorium verlaten. Op een klein detail na dat Bayrou over het hoofd zag: ook Mayotte is als 101e departement ‘gewoon’ nationaal territorium… 🤷🏻‍♀️ J’crois qu’ils ont pas compris De avond van de kabinetsval bleek dat de politieke chaos niet aan de President lag, maar aan zijn onderdanen. “De ontbinding van het Parlement is niet begrepen”, oftwel: jullie zijn een beetje dom, zo lijkt althans Macron te insinueren. Maar misschien heb ik hem wel niet goed begrepen. 🩳 Longues histoires courtes +++🗳️Anne Hidalgo, sinds 2014 burgemeester van Parijs, doet niet meer mee aan de volgende verkiezingen+++ 🚂 Sinds gisteren rijdt er eindelijk een rechtstreekse trein tussen de hoofdsteden van de twee grootste EU landen. Het in Chinese ogen boemeltje tussen Parijs en Berlijn doet er nog acht uur over+++👮🏻‍♀️Marine Le Pen is begonnen met de voorbereidingen voor de presidentsverkiezing. In principe vindt die pas in 2027 plaats, maar Le Pen rekent op vervroegde verkiezingen. Ze heeft haast want 30 maart hoort ze of ze de gevangenis in moet en vijf jaar onverkiesbaar zal zijn.+++ 👯 Jumelles Afgelopen zaterdag zijn Orry-la-Ville (Hauts-de-France) en Kapelle (Zeeland) officieel tweelingsteden geworden. Beide gemeenten, slechts 281km van elkaar verwijderd, hebben erebegraafplaatsen voor soldaten en verzetsstrijders uit het andere land die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn gesneuveld. 👮🏻‍♀️ En prison ! De eerste motie van wantrouwen tegen Bayrou zal het dit keer denk ik niet halen. De nieuwe premier zal zich meer zorgen moeten maken over het Franse Openbaar Ministerie, dat in beroep is gegaan tegen een corruptiezaak in het Europees Parlement waarin de nieuwe premier verdachte was. Bayrou is niet de enige verdachte trouwens. De lijst Franse politici die recent in aanraking kwamen met justitie is ook deze maand weer indrukwekkend. Zo kreeg de vertrouweling van Marine Le Pen en regionaal afgevaardigde Florent de Kersauson een boete voor rijden zonder rijbewijs, nam een oud-wethouder de benen naar Algerije nadat hij 15 jaar gevangenisstraf kreeg voor verkrachting, werd een andere oud-wethouder veroordeeld voor een beledigende tweet, en een burgemeester op Mayotte kreeg drie jaar vanwege corruptie. Tot slot werd voormalig UDI-voorzitter Jean-Christophe Lagarde in staat van beschuldiging gesteld voor oplichting, omdat hij verzonnen zou hebben dat het bekende politieke echtpaar Raquel Garrido en Alexis Corbière een schoonmaakster zonder papieren uitbuitte. Lagarde zelf zegt de aanklacht niet te begrijpen. 🙏🏼 Merci ! 📖 🇪🇺 Dank voor het lezen van nummer 69 van de Nieuwsbrief over Franse politiek! Op dit moment schrijf ik een boek over de toekomst van Europa, dat verklaart een wat lagere frequentie van deze nieuwsbrief. Betalende abonnees ontvangen de komende maanden een paar voorpublicaties van deze uitgave, die volgend jaar verschijnt bij De Arbeiderspers. En over Europa gesproken: vorige week presenteerde ik samen met Annette van Soest in het Paard in Den Haag de Europese Eindejaarsshow. Terugkijken kan op YouTube. Franse Politiek 🇫🇷🌊 #68: Après nous le deluge Hemeltje lief, mon dieu, wat een gekte,/Barnier verdween sneller dan men hem ontdekte!/Na ons de zondvloed, zo klinkt het in de Assemblée/De Franse politiek, wat moet je er nu mee? Vanmorgen rond tien uur heeft premier Michel Barnier zijn ontslag aangeboden aan de president, die hem heeft gevraagd de lopende zaken af te handelen. Nadat gisteren 331 van de 574 parlementariërs instemden met een motie van wantrouwen had Barnier geen andere keus. Met twee maanden en 29 dagen zat zijn regering het kortst van alle regeringen in de Vijfde Republiek (sinds 1958). Hij is nog maar de tweede premier sinds 1962 die het Parlement wegstuurt. Deze déconfiture betekent dat de stoïcijnse hoogbejaarde, die zijn hele leven in de politiek heeft gezeten, zijn tot voor kort behoorlijk smetteloze carrière nu afsluit met een lelijke moddervlek. Nu is Macron aan zet, maar wat hij zal doen is nog onduidelijk. Vanavond om 20 uur spreekt de Franse president het volk toe. Voor de liefhebbers: later vanavond geef ik in Bar Laat (NPO1, 22h35) een eerste analyse. 🤷🏻‍♀️Que faire ? Nieuwe verkiezingen organiseren, zoals in Nederland na een kabinetsval gebruikelijk is, kan voorlopig niet. Er moet namelijk een jaar tussen de vorige, tussentijdse verkiezingen en de volgende zitten. Dan kom je uit op 7 juli 2025. Macron zal nu zo snel mogelijk een nieuwe premier benoemen, misschien doet hij dat al in zijn speech vanavond, al lijkt me dat wat snel. De namen die nu circuleren zijn Sébastien Lecornu (38), demissionair minister van Defensie en een van Macrons trouwste bondgenoten, en François Bayrou. Die laatste is de Johan Remkes van de Franse politiek, een oudgediende die van stal wordt gehaald als niemand meer weet wat er moet gebeuren. Wie het ook wordt: de nieuwe premier zal in nauw overleg met de president de nieuwe regering samenstellen. Dat wordt dan de vierde regering dit jaar. Of die wél een sluitende begroting kan vinden lijkt niet heel erg aannemelijk. 🎰Tout perdu De huidige situatie komt voort uit de nog altijd onbegrijpelijke beslissing om op 9 juni de Assemblée te ontbinden. Macron reageerde daarmee op de voor zijn partij slechte uitslag bij de Europese Verkiezingen. Hij dacht dat de Fransen hem bij nieuwe verkiezingen wel een meerderheid zouden geven in de Assemblée. Macron gokte verkeerd: extreem-rechts kreeg meer dan tien miljoen stemmen en werd daarmee veruit de grootste. Een blamage voor een president die bij zijn aantreden had beloofd dat hij er voor zou zorgen dat de Fransen geen reden meer zouden hebben om op Marine Le Pen te stemmen. Toch vertaalde de winst van het Rassemblement national zich niet in de meeste zetels in het Parlement. Door het districtenstelsel werden drie groepen ongeveer even groot, en ontstond er direct na de verkiezingen al een onwerkbare situatie, waar Macron (en Europa) nu een hoge prijs voor zal moeten betalen. 🇪🇺 En Europa dan? Met een visionaire speech in de Sorbonne een paar maanden na zijn verkiezing in mei 2017 wierp Emmanuel Macron zich op als de redder van Europa. Hij schilderde het continent als een broos maar glanzend mozaïek dat bescherming nodig had tegen de stormen van populisme, verdeeldheid en geopolitieke onzekerheid. Zeven jaar later rest daarvan slechts een schim. Het concept van strategische autonomie, toen nog een ambitieuze droom, is nu gemeengoed geworden – die credits komen hem toe. Maar ironisch genoeg heeft de man die Europa wilde redden een grote bijdrage geleverd aan de verzwakking. Macron speelde Russisch roulette met het lot van de Europeanen als inzet, ging va banco en verloor alles. Frankrijk, ooit de ruggengraat van de Europese integratie, is net als veel andere lidstaten, in zichzelf gekeerd, verlamd door eigen conflicten en onvermogend om zijn verantwoordelijkheid als EU-lidstaat na te komen. Hoeveel Fransen zullen werkelijk beseffen dat de crises die zij zelf veroorzaakten, niet alleen hun eigen toekomst maar ook die van 400 miljoen mede-Europeanen in gevaar brengt? Het is een paradox die schrijvers en historici nog jarenlang zal fascineren: hoe Macron, de zelfbenoemde Monsieur l’Europe, het Europese project in gevaar bracht. Zal hij ooit in de spiegel kijken en zijn aandeel erkennen? Misschien toont hij vanavond in zijn toespraak een greintje zelfinzicht. Maar bescheidenheid – dat weten we – is een deugd die de Franse president vreemd is. 🇳🇱 La pénombre des Pays-Bas Comparaison n’est pas raison, maar wie de Nederlandse en Franse politiek volgt ontkomt niet aan de vergelijkingen. Ook al zijn de systemen en politieke tradities zeer verschillend, toch zijn er steeds meer overeenkomsten. Beide landen hebben inmiddels de meest rechtse regering sinds de Tweede Wereldoorlog. En net als in l’autre pays du fromage staat de Franse regering de facto onder curatele van een hoogblonde populistische politicus, waardoor de twee oprichters van de Europese Unie hun invloed in Brussel sneller zien smelten dan een stukje chevrotin in de Savoyaardse zon. Ook Barnier en Schoof hebben veel gemeen: het zijn beiden in zichzelf gekeerde fanatieke duursporters die niet echt gewend zijn om in een team te opereren. En van beiden was tot vandaag de vraag of ze het einde van het jaar zouden halen. Bij Barnier is dat nu duidelijk: de Fransman hield het nog geen drie maanden vol. En er is nog een opmerkelijke overeenkomst tussen het Binnenhof en het Palais Bourbon: nu de Fransen geen begroting hebben, zou Nederland voor het eerst hetzelfde lot beschoren kunnen zijn. Dezer dagen wordt onderhandeld over de onderwijsbegroting, en mocht die afgewezen worden, dan is volgens minister van Financiën Eelco Heinen iedere ‘euro die dan nog wordt uitgegeven, onrechtmatig.’ De situatie is zo onzeker, dat de stemming vanmiddag een week werd uitgesteld. Met al die overeenkomsten verdient iedere Franse en Nederlandse politicus eigenlijk direct een dubbel paspoort. Wie optimistisch is (en dat is schrijver dezes eigenlijk altijd) ziet in al deze chaos toch nog een klein lichtpuntje: ook al kijken politici niet verder dan hun nationale navel, in de Europese Unie kruipen de binnenlandse politieke ontwikkelingen steeds dichter naar elkaar toe. 👋🏼 Le départ Barnier is niet de enige die de Franse politiek verlaat. Een ander zwaargewicht staat ook op het punt te vertrekken. Jean-Marie Le Pen werd eerder deze week ontslagen uit het ziekenhuis nadat hij vorige maand was opgenomen met hartproblemen. Zijn gezondheidstoestand is uiterst broos en dochter Marine maakt zich zorgen over haar vader. Le Pen Sr., inmiddels 96 jaar oud, werd voor het eerst in de Assemblée gekozen in 1956. Het familiebedrijf Le Pen is dus inmiddels al bijna driekwart eeuw aanwezig in de Franse én de Europese politiek. Om nu nog te spreken van de opkomst van het populisme is dan ook een beetje anachronistisch. Jean-Marie zal in ieder geval met een gerust hart kunnen sterven: zijn dochter heeft inmiddels de meeste touwtjes in handen, en dan moeten de presidentsverkiezingen van 2027 nog komen. Tenzij Marine op 31 maart aanstaande te horen krijgt dat ze de gevangenis in moet. Dan is een comeback (of een wederopstanding) van Senior niet uit te sluiten, als de patriarch die altijd de regie in handen wilde houden. 👼🏼Mon dieu ! In alle aardse chaos biedt alleen hulp van bovenaf misschien nog een uitweg. Althans, dat is waarschijnlijk de stille hoop van Emmanuel Macron wanneer hij zaterdag de gerenoveerde Notre-Dame heropent. De metafoor ligt voor de hand: de man die dacht dat hij Jupiter was, heeft zichzelf nu ontmaskerd als Icarus. Toen hij te dicht bij de zon vloog, smolt de was van zijn vleugels en stortte hij ontmoedigd en zielloos ter aarde. Maar zoals dit monument van het ‘eeuwige Frankrijk’ hoopt ook Macron uit de as te herrijzen, in de vage hoop dat een wonder hem zal redden. Er is echter één zekerheid: één van zijn gasten zal hem overleven. De volgende president van de Verenigde Staten is er zaterdag ook bij in Parijs. Na het biechten van zijn eigen zonden kan Donald Trump wellicht zijn Franse collega wat advies geven over hoe je vanuit een onmogelijke positie toch de machtigste man op aarde kunt worden. Amen.

---

nr67: Van oude wijn:

De dag waarvan je niet zeker wist dat ie nog ging komen: na twee maanden zoeken naar een premier, viel Macrons keus afgelopen week dan eindelijk op het jonge talent Michel Barnier.

Le Barnier nouveau est arrivé

De oogst is in Frankrijk al in veel wijngebieden begonnen, voor het eerst in tien jaar niet vroeger dan het langjarig gemiddelde. Het zou dan ook wel eens een uitzonderlijk wijnjaar kunnen worden. Maar en vin, dit is geen culinaire nieuwsbrief. De nieuwste politieke oogst is inmiddels wél binnen, maar tot spijt van velen is Michel Barnier niet meer dan oude wijn in nieuwe zakken. A votre santé !

Na zo’n twee maanden twijfelen kiest Macron met Michel Barnier voor het verleden, maar ook voor een man die bekend staat om zijn capaciteit te kunnen luisteren en zelfs, zeer onfrans, compromissen te kunnen sluiten. Hoognodig in het diepverdeelde land waar de economische problemen snel radicale ingrepen vereisen. Michel Barnier (73) volgt als oudste premier de jongste premier ooit op. Bij de machtsoverdracht afgelopen vrijdag kon Barnier het niet laten zijn voorganger Gabriel Attal (35) even venijnig in de hoek te zetten.

🇬🇧👋🏼 Brexit

⛷️Barniers politieke carrière duurt inmiddels al meer dan een halve eeuw en daarin bereikte hij twee successen: de organisatie van de Winterspelen in Albertville in 1992 en Brexit. In zijn tijd als Europees Commissaris heb ik Barnier regelmatig bij allerlei gelegenheden gesproken, maar ik heb in al die jaren nooit echt hoogte van hem kunnen krijgen. Vriend en vijand waren het over eens dat Barnier zich bij de onderhandelingen met Groot-Brittannië over Brexit nooit uit het veld liet slaan door het amateurisme van Downing Street. Mede dankzij hem kwam Brexit voor de Europeanen tot een beschaafd en zo goed mogelijk einde. Hij schreef er zelfs een boek over. De voormalige Britse minister van Europese Zaken, Denis MacShane (Labour) omschrijft Barnier zelfs als een “truly nice and competent colleague”.

🧹Range ta chambre

Die twee successen nemen niet weg dat Michel Barnier al zo lang onderdeel van de Franse politiek is en de afgelopen decennia in zoveel regeringen zat, dat hij de medeverantwoordelijkheid draagt voor de staat van de Franse overheidsfinanciën, die volgens de Senaat “catastropique” is. Hij wordt nu toch echt geacht zijn zelfgemaakte troep op te ruimen, en of dat gaat lukken is de vraag. Hij kan eigenlijk geen kant op. Zo moet hij het hoogste begrotingstekort van de EU zien weg te werken (nu al 6,2 procent). Hij zal daarbij nauw in de gaten gehouden worden door Europa. Frankrijk heeft eigenlijk nooit de Europese begrotingsafspraken gerespecteerd, maar nu lijkt de maat van zijn voormalige collega’s in het Berlaymont-gebouw in Brussel toch echt vol.

🌀La java de Marine Le Pen

Volgens het radiostation Europe 1 (in handen van zakenman Vincent Bolloré die met zijn media-imperium extreem-rechts graag in het zadel helpt) heeft Barnier zijn nieuwe baan te danken aan Marine Le Pen. Ook volgens andere media zou Macron afgelopen donderdag met de leidster van het Rassemblement National (RN) hebben gebeld om de benoeming van Barnier af te stemmen. Marine Le Pen als kingmaker van de nieuwe regering klinkt niet heel vergezocht.

Libération stelt de vraag hoe je als tegenstander van het ‘systeem’ je toestemming kunt geven aan Macron om een oud Eurocommissaris van Les Républicains als premier te benoemen. Een pirouette die je ook in andere landen ziet waar populistische partijen na jaren oppositie aan de knoppen mogen zitten – lees bijvoorbeeld dit artikel in NRC vandaag over minister Fleur Agema, die sneller draait dan de bordjes op stokjes in een Chinees staatscircus. Maar Marine Le Pen ontkende gisteren op een braderie in Hénin-Beaumont, haar eigen kiesdistrict: “Ik raad u aan niet alles te geloven wat de kranten schrijven”. Fake news dus? Of gaat haar informele invloed toch verder dan ze toegeeft? Voorlopig zal het RN geen motie van wantrouwen indienen tegen Barnier. Maar mochten de Fransen de komende weken opnieuw “vergeten of mishandeld worden, dan zullen we niet twijfelen de regering” weg te sturen, aldus Le Pen. Macron weet dus heel goed dat hij het RN nodig heeft, al het geneuzel over een Republikeins front ten spijt.

Of de steun van Le Pen klopt of niet, oud-president François Hollande, onlangs gerecycled tot parlementariër voor het NFP, heeft vanmorgen aangekondigd dat hij wél voor een eventuele motie van wantrouwen zal stemmen, juist omdat Barnier de steun heeft van extreem-rechts.

🗳️ Buiten alle proporties

Een van de toezeggingen die Le Pen voor haar steun aan Barnier zou hebben gekregen is de invoering van het proportionele stelsel bij de Parlementsverkiezingen, een lang gekoesterde en begrijpelijke wens van de familie Le Pen. Net als Groot-Brittannië heeft Frankrijk een weinig democratisch te noemen districtenstelsel, ook wel Winner Take All genoemd. Dat betekent dat het in theorie mogelijk is dat als slechts 50,01 procent van de bevolking hetzelfde stemt, één partij alle zetels binnenharkt. De overige 49,99 procent is dan op geen enkele manier vertegenwoordigd. Door dat systeem heeft RN altijd minder zetels gekregen dan het percentage van de gewonnen stemmen. Zo werd op 7 juli het extreemrechtse blok met meer dan tien miljoen stemmen verreweg het grootste. Toch is die overmacht niet terug te zien in de Franse Assemblée. Het linkse blok NFP, dat 30 procent minder stemmen kreeg, heeft een kwart meer zetels.

⚖️ Prisonnière

Michèle Alliot-Marie, oud-minister en oud-Europarlementariër, is vrijdag tot zes maanden voorwaardelijk veroordeeld vanwege corruptie. Het is een voorwaardelijke straf dus Alliot-Marie zal geen cel delen met haar oude baas Sarkozy (die tot nu toe al een paar jaar heeft verzameld, maar die zijn nog opgeschort wegens hoger beroep). De nieuwe premier Barnier was ook lid van de regering van Sarkozy, waarvan een groot aantal leden, inclusief toenmalig premier François Fillon, op de een of andere manier in aanraking gekomen zijn met Justitie. Fillon kreeg uiteindelijk vier jaar brommen, waarvan één voorwaardelijk. Dat schandaal was overigens het allereerste onderwerp van de allereerste aflevering van deze nieuwsbrief, in januari 2017. Ook van Macrons regeringen is al een aantal ministers vervolgd vanwege corruptie en andere zaken. Barnier zal zich er dus als een vis in het water voelen.

🇫🇷 Franse Politiek #66: Thierry Beaudet mogelijk premier van Frankrijk

U leest het goed: Thierry Beaudet wordt genoemd als nieuwe premier van Frankrijk. Hoe zit dat? Ook is het de eerste maandag van september en dat betekent: la Rentrée! Dat en meer in deze nieuwsbrief.

De betovering van de perfect georganiseerde Olympische Spelen is alweer bijna uitgewerkt en de herfst belooft heet te worden. Macron is ook vijftig dagen na de verkiezingen nog steeds op zoek naar een premier. De Franse president is de enige die bepaalt wie de eerste minister wordt. Partijen en kiezers hebben daar, tot hun groeiende frustratie, geen enkele invloed op. Iedere week circuleren andere namen, en de opvallendste van vandaag zijn Thierry Beaudet en Bernard Cazeneuve.

🦉Je kunt van alles vinden van de politieke manoeuvres van Emmanuel Macron, maar niet dat de Franse president binnen de gebaande paden blijft: in de zomerserie “President zoekt Premier” kwam vandaag onder meer Thierry Beaudet op bezoek in het Elysée. Je hoort het verschil niet, maar toch schuilt er achter die ene extra ‘e’ een hele andere wereld dan die van het grote orakel van de uil van Minerva. Thierry Beaudet is in Frankrijk niet heel bekend. Hij is van oorsprong onderwijzer en sinds 2021 de voorzitter van de Economische, Sociale en Ecologische Raad (CESE), het derde, en zeer onbekende parlement naast de Assemblée en de Senaat, met 175 leden. De CESE is enigszins te vergelijken met de Nederlandse SER. Beaudet is geen lid van een politieke partij, een overeenkomst met zijn mogelijk toekomstige Nederlandse ambtsgenoot. Olivier Faure, de leider van de Socialistische Partij (PS) zei daarover: “Ik heb geen idee welke politieke opties hij verdedigt”. Door met iemand te praten die niet bij een van de drie dominerende blokken hoort (NFP op links, Renaissance rechts van het midden en RN op extreem-rechts), schopt Macron opnieuw tegen de Assemblée. Of hij er iets mee opschiet valt te bezien.

Overigens kwamen ook Nicolas Sarkozy, Xavier Bertrand en de demissionaire premier Gabriel Attal vandaag ook nog even op de thee bij Macron. Geen van de gesprekken heeft wat opgeleverd. Morgen gaat Frankrijk de 51e dag in van het premierloze tijdperk…

🧟 Les revenants

Naast Beaudet mochten vanmorgen ook al Bernard Cazeneuve én François Hollande opdraven bij de casting. Cazeneuve is mogelijk kandidaat voor het premierschap. Dat Macron een beroep doet op een oud-premier én een oud-president, beiden uit de socialistische hoek, toont aan dat de huidige president niet echt weet welke kant hij nog op kan.

Pas vraiment (caze)neuve

Waarom Cazeneuve? In zijn drie jaar als minister van Binnenlandse Zaken en zijn vijf maanden als premier* maakte hij nauwelijks indruk. Hij keerde indertijd gedesillusioneerd terug naar de advocatuur. Zijn belangrijkste kwaliteit volgens Macron? Hij zal geen meerderheid tegen zich krijgen. Maar zelfs dat is niet zeker. In de anticoalitiegeest die de Franse politiek beheerst, heeft het linkse blok NFP al gezegd een motie van wantrouwen tegen Cazeneuve in te dienen, mocht hij benoemd worden.

*Die vijf snel vergeten maanden geven Cazeneuve, net als iedere andere oud-premier in Frankrijk, levenslang recht op een auto met chauffeur, op twee medewerkers en een beveiliger. Die privileges kosten de Franse belastingbetaler jaarlijks ettelijke miljoenen. Makkelijke bezuinigingsposten als Cazeneuve straks de staatsfinanciën op orde moet gaan brengen.

🔪 Le couteau dans le dos

Een andere bezoeker vandaag in het Paleis was François Hollande. De geschiedenis die hij en Macron met elkaar delen is Shakespeare-waardig. In mei 2012 maakte François Hollande de jonge bankier eerst adviseur en later minister van Economie. Maar terwijl Hollande droomde van een tweede termijn, smeedde Macron andere plannen. In 2016 was Hollande druk bezig zijn populariteit op te krikken van ‘historisch laag’ naar ‘iets minder rampzalig’. Op dat moment nam Macron ontslag en lanceerde zijn eigen politieke beweging En Marche! (vrij vertaald: “Ik marcheer weg van mijn mentor!”). Het was een politieke uppercut die Hollande niet zag aankomen (hier mijn analyse over Macrons zet in die tijd, toen ik me nog niet kon voorstellen dat de nieuwkomer een jaar later president zou worden).

🚄🐌 Macron, met zijn jeugdige uitstraling en beloftes van vernieuwing, veroverde in 2017 de harten van de Fransen en van veel Europeanen. En Hollande? Die kon alleen maar toekijken hoe zijn voormalige beschermeling hem passeerde zoals een TGV een slak voorbij raast. Zelfs in de wereld van de Franse politiek, waar loyaliteit even vluchtig is als de geur van een versgebakken stokbrood, was Macrons actie op zijn minst een flinke klap in het gezicht van zijn voormalige chef. Het verraad kwam voor Hollande totaal onverwacht.

Verraad is vaak de snelste weg naar de top: premier Jacques Chirac nam het in 1988 op tegen ‘zijn’ president François Mitterrand. Velen gingen Chirac en Macron voor. Charles-Maurice de Talleyrand-Périgord (1754-1838), een naam langer dan de rij voor de Eiffeltoren, was zelfs voor Franse begrippen een eersteklas ‘traître cynique plein de vices et de corruption’. Deze politieke kameleon, naast wie zelfs Joost Eerdmans loyaal lijkt, diende achtereenvolgens het Ancien Régime, de Revolutie, Napoleon, de Bourbons, en de Juli-monarchie. Zijn trouw was zo flexibel als een goed gebakken croissant. Om nog maar te zwijgen over Philippe Pétain. Ooit was ‘de Maarschalk’ de held van Verdun in de Eerste Wereldoorlog. Op zijn oude dag besloot dat fascisme toch wel erg hip was, en rolde de rode loper uit voor de Nazi’s.

💶 L’oseille que tu n’as pas

In de Grondwet staat dat de begroting voor het komende jaar uiterlijk op 1 oktober moet worden behandeld in het Parlement, gezien de huidige impasse een bijna onmogelijke taak. Zolang er geen nieuwe regering is, is niets zeker. Niemand heeft enig idee wat er moet gebeuren als die datum niet wordt gehaald. Daar voorziet de Grondwet namelijk niet in. De regering bestudeert nu de mogelijkheid om de deadline uit te stellen, al is het maar een kortetermijnoplossing. Juridisch is het mogelijk maar politiek is dat zeer riskant. De Senaat is in ieder geval tegen uitstel. Vanavond krijgen de parlementariërs waarschijnlijk wel een overzicht van de in- en uitgaven, een document zonder juridische waarde. De financiën van Frankrijk staan er ronduit slecht voor. Er moet dus flink bezuinigd worden. Begin dit jaar werd er gesproken over tien miljard, maar dat blijkt bij lange na niet genoeg. Om het huishoudboekje aan de Europese regels te laten voldoen, is een bezuiniging nodig van zeker dertig miljard per jaar voor de komende jaren. Minder uitgeven is voor alle partijen een taboe. Volgens de website Contexte gaat er zeker 35 procent bezuinigd worden op de begroting voor de klimaattransitie.

♻️ Rentrée

[v., de ‘thuiskomst’, ‘terugkeer’] Waar in de meeste westerse landen het nieuwe jaar op 1 januari begint, start het in Frankrijk vandaag. De rentrée heet dat heuglijke moment. Dan beginnen de meeste Fransen weer met hun werk, hun school en hun normale ritme. Sinds mensenheugenis (hoewel, ook weer niet sinds zo heel erg lang; betaalde vakanties bestaan pas sinds de jaren dertig van de vorige eeuw) ligt Frankrijk in augustus plat. Vanaf begin juni wordt reeds naar de zomerslaap toe gewerkt: er worden minder afspraken gemaakt, het tempo gaat omlaag, de lunches worden langer en projecten worden graag over de zomer heen getild. “On verra ça après la rentrée” is dan een veelgehoorde uitdrukking. In de week van 1 september pakt iedereen vol goede moed de draad weer op. De bordjes met ‘fermeture annuelle’ verdwijnen van de rolluiken, nieuwe voornemens worden gemaakt, nieuwe kleren worden gekocht, en ouders klagen traditiegetrouw over de hoge kosten voor de schriften en pennen voor hun kroost.

Ondernemers springen ieder jaar enthousiast in op de rentrée, maar uitgevers spannen de kroon. Ze bestoken de Fransen deze maand met een enorm boekenbombardement van dit jaar niet minder dan 459 nieuwe romans. Veel, maar toch minder dan voorgaande jaren. De meeste van die nieuwe uitgaven verdwijnen snel in de vergetelheid. Over een enkel boek zullen de Franse nog maanden praten, misschien zelfs wel tot aan de volgende rentrée.

📚J’aime lire…

📖 De vakantie zit er weer op dus is er weer tijd zat om eens lekker te lezen. Een van de vele andere boeken die dezer dagen in Frankrijk verschijnen is dat van Jean-Michel Blanquer, voormalig minister van onderwijs in de eerste vijf jaar van Macrons presidentschap. In het boek La Citadelle gaat hij verbitterd in op zijn tijd in de regering. De titel slaat op de ivoren toren waar de Franse president zich in heeft teruggetrokken. Franse media, nooit vies van wat relletjes en politieke broedermoord, spreken van een “livre choc”.

📖📖 Van de rentrée littéraire van dit jaar las ik nog niets, maar wel worstelde ik me door Tijden van confrontatie. Oud-president Nicolas Sarkozy jongleert momenteel met meer rechtszaken dan een circusartiest met kegels, maar toch vond hij ergens de tijd om het derde deel van zijn biografie te schrijven. Of te laten schrijven. Ik was er niet heel enthousiast over. En dat is een understatement, zoals te lezen valt in mijn recente recensie voor het Financieele Dagblad.

📖📖📖 In tegenstelling tot Nicolas Sarkozy kan Marijn Kruk wél schrijven. Van mijn voormalige Parijse confrère verscheen onlangs Opstand. Met de overwinning van de neonazi partij AFD in de Duitse deelstaat Thüringen dit weekend is dit boek nog actueler. Opstand is een onmisbare reisgids door het aan zich twijfelende Europa, waar steeds meer kiezers denken dat het populistisch-nationalistisch medicijn een oplossing biedt voor al hun kwalen. Te koop bij iedere boekhandel, of te bestellen bij bijvoorbeeld Athenaeum. Een aanrader!

---

Terwijl de Europese Parlementen met reces zijn en politici liggen te zonnen, uw correspondent zit niet stil. Is het in de Franse politiek net zo heet als op de stranden van ons continent?