Brive

Daan Berg

4 jaar geleden

Door: Jeroen Sweijen

Het Keltische woord briva, dat brug betekent, is nog op verschillende plekken in het Franse landschap terug te vinden. Je denkt wellicht meteen aan Brive(-la-Gaillarde) in de Corrèze. En inderdaad, deze plaatsnaam betekent brug. De oorspronkelijke vorm is terug te zien in de oudste bekende vermelding: Briva (eind vijfde eeuw). Ook de rivier Corrèze, waaraan Brive ligt, is al vroeg vermeld: Briva Curretia (eind zesde eeuw). Brive ligt aan de oude Romeinse heerbaan die Lyon met Bordeaux verbond: op de plek waar de weg met een brug de Corrèze kruiste kwam een kleine nederzetting te liggen, een handels- en ambachtelijk centrum, met zelfs een necropool.

Ook Brives (Indre) dankt zijn naam aan dit Keltische woord. Hier kruiste de heerbaan van Bourges naar Argenton de rivier de Théols: op de kaart is de Levée de César (de Dijk van Caesar) nog duidelijk te zien. Brives-sur-Charente (Charente-Maritime) aan de Charente, Brives-Charensac (Haute-Loire) aan de Loire en Brèves (Nièvre) aan de Yonne hebben dezelfde betekenis, en misschien ook Brée (Mayenne), aan de weg naar het Gallo-Romeinse hoofdstadje Jublains.

Net als in de modernere namen Pont-sur-Yonne en Pont-sur-Sambre kan het basiswoord briva gespecificeerd worden door de naam van de rivier: In Chabris (Indre) kruiste de oude weg van Bourges naar Poitiers de Cher: de oudste vermelding is een Merovingische inscriptie Carobriva. Als je over het oude tracé van de N20 rijdt, die gedeeltelijk het tracé van een oude Romeinse weg volgt, kom je in Salbris (Loir-et-Cher) over de Sauldre. Een vermelding uit 855 luidt Salibrivas: inderdaad, de brug(gen) over de Sauldre. Even verderop, net voor de plek waar de Sauldre de Cher instroomt, ligt overigens een buurtschap met een moderne variant van dezelfde naam: Le Pont-de-Sauldre (Loir-et-Cher, gem. Billy). Brissarthe (Maine-et-Loire) ligt aan de Sarthe: hier staat het element briva vooraan. Le Vieux-Briollay, de oorspronkelijke woonkern van het huidige Briollay (Maine-et-Loire), ligt aan de Loir: de naam is een samenstelling van briva en Ledum, een vroege vorm van de Loir.

Sommige briva zijn verdwenen of later hertaald: de hoofdstad van de Ambiani, tegenwoordig Amiens (Somme), heette eerder Samarobriva: brug over de Somme. In de huidige Cotentin lag een brug over de Vire die ook een plaatsnaam opgeleverd heeft: Briovera, het huidige Saint-Lô (Manche). Op de Itinerarium Antonini, een reiskaart uit de vierde eeuw, wordt een Briva Isara vermeld. In 864 komen we dezelfde plaats tegen als Pons Isarae ; briva wordt hier inmiddels in het Latijn weergegeven. Het gaat om het huidige Pontoise (Val-d’Oise): de Oise is een fonetische ontwikkeling van Isara, een Europese riviernaam die onder andere verwant is aan de Isère, de IJzer en de IJssel.

NB: -la-Gaillarde: dit toevoegsel komt al zeker sinds de 14e eeuw voor, maar is pas sinds 1929 officieel. Net als in de elders voorkomende naam Château-Gaillard betekent het Oud-Franse gaillard hier zoveel als dapper, moedig.

Over de auteur: Batavia PublishersLees ook van deze auteur: Waarom Lyon geen Dyon heet.