Ze zorgen voor slapeloze nachten en jeuk. Maar hoe weten muggen ons toch zo goed te vinden? En wat kun je het beste doen om de overlast te beperken? Hier onze ultieme gids met de prangendste vragen over deze plaaggeesten.

Waar komen al die muggen ineens vandaan?

Muggen houden van warmte. Omdat een mug haar eitjes legt in water bepalen vooral de nacht- en watertemperatuur hoeveel muggen er rondzoemen. Het aantal eitjes dat één wijfje legt, verschilt per soort, maar kan oplopen tot driehonderd. De groei van ei tot mug duurt bij zomerse temperaturen gemiddeld één à twee weken. Lokale verschillen zijn echter vaak groot. Met een kruipruimte vol water kunnen de bewoners in het ene huis uit hun slaap gehouden worden door gezoem, terwijl de buurman een paar huizen verderop nergens last van heeft.

Kan ik ziek worden van een muggenbeet?

Wereldwijd doden muggen jaarlijks meer dan 700 duizend mensen door ziekten als malaria over te brengen, aldus de wereldgezondheidsorganisatie WHO. Maar in Nederland is de kans dat je ziek wordt door een muggenbeet extreem klein. De vrees is wel dat dit in de toekomst kan veranderen, doordat het verder opwarmt door klimaatverandering en exotische muggen zich hier beter kunnen vestigen. De tijgermug, die zo heet vanwege de strepen op het lijf, wordt in de zomer al regelmatig gespot op Zuid-Europese terrassen. Deze mug kan ziekten als knokkelkoorts overbrengen. Ook de huis-tuin-en-keukenmug maakt mensen in uitzonderlijke gevallen ziek. Zo ontdekte wetenschappers van het Netherlands Centre for One Health (NCOH) al eens dat muggen hier een handjevol mensen besmet hadden met het westnijlvirus, waar de meesten weinig last van hebben, maar een enkeling doodziek van kan worden. Klimaatverandering speelt hierbij waarschijnlijk wederom een hoofdrol: bij hogere temperaturen maakt het virus meer kans om in het speeksel van de mug terecht te komen, en daarna bij een beet in dier of mens.

Hoe weten muggen me zo goed te vinden?

De CO₂ die je uitademt, lokt muggen van vele meters ver naar je toe. Wie relatief veel koolstofdioxide uitstoot – mensen met overgewicht, zwangeren – wordt eerder gevonden. Muggen hebben een soort antenne op hun kop waarmee ze chemicaliën kunnen detecteren. We zweten en ademen honderden chemische verbindingen uit. Zo heeft iedereen een eigen geurprofiel, dat ook nog eens van moment tot moment kan verschillen, bijvoorbeeld door wat je gegeten hebt. Als de ene bedpartner ’s ochtends structureel wakker wordt met meer bulten dan de andere, hoeft dit overigens niet per se aan de voorkeur van de mug te liggen. Ook mogelijk: de huid van de een reageert heftiger op de beet, met als gevolg meer bulten en jeuk. Een troost: hoe vaker je wordt gestoken, hoe minder last je er doorgaans van hebt. ‘Daarom hebben kinderen vaak enorme muggenbulten’, zei muggenexpert Bart Knols hierover eerder in de Volkskrant. ‘Hun afweer moet die vreemde eiwitten nog leren herkennen.’

Wat doet de mug met mijn bloed en waarom jeuken die bultjes zo?

Mannetjes zijn vegetarisch, alleen de vrouwtjes zitten achter je bloed aan. Ze hebben dit nodig om hun eitjes te laten rijpen. In haar leven maakt de mug zo’n vijf tot tien keer de cyclus door van bloed drinken en eitjes leggen. Wanneer een mug je bijt, pompt ze speeksel naar binnen om het samentrekken van het vat en het klonteren van het bloed tegen te gaan. Dat muggenspuug zorgt voor de jeuk. Het speeksel bevat zo’n twintig lichaamsvreemde eiwitten waar ons immuunsysteem op reageert. De sterkte van die immuunreactie verschilt per persoon, want zoals eerder gezegd: hoe vaker je wordt gestoken, hoe minder last je ervan hebt.

Wat kun je het beste doen om muggenbeten te voorkomen?

De beste strategie is voorkomen dat ze überhaupt bij je in de buurt komen. Muggen zijn gek op plasjes stilstaand water, omdat ze daar hun eitjes in kunnen leggen. Dus zorg dat er geen halfgevulde emmers of potten op het balkon of in de tuin staan, dat de dakgoot niet verstopt is, enzovoorts. Horren werken ook goed om muggen van het lijf te houden, net als klamboes. Pas op voor onzin producten die claimen goed te werken tegen muggen, zoals geurkaarsen en apps met een ultrasoongeluid. Muggen trekken zich daar niets van aan. Wat wel werkt: DEET, verkrijgbaar in crèmes en sprays. Lees wel even goed de bijsluiter, zwangeren en jonge kinderen wordt bijvoorbeeld afgeraden het te gebruiken. Uit onderzoek blijkt dat de muggen schrikken van DEET zodra ze het aanraken met hun poten. Die bevatten, net als de snuit, kleine haartjes die smaak kunnen waarnemen.

Ik hoor een mug en wil haar doodmeppen. Wat is de beste techniek?

Een mug zien, uithalen en… missen. Dat is helemaal geen schande, blijkt uit Wagenings onderzoek met een mechanische vliegenmepper. Na tienduizend keer meppen was het in slechts 8 procent van de pogingen raak, bij in dit geval malariamuggen en gelekoortsmuggen. Muggen zien je aankomen, hebben onvoorspelbare vliegroutes en doordat ze zo licht zijn, kan de luchtstroming voor je hand het beestje wegduwen voordat je de dodelijke klap uitdeelt. Door met twee handen te klappen – de mug ertussenin – vermindert dat probleem met de luchtstroom en stijgt de kans dat je raak mept. Ook een optie: wachten tot de mug op de huid zit en toeslaan wanneer het beestje druk is met bijten. Tot slot is een elektrische vliegenmepper een aanrader, signaleerde Jeroen Spitzen van Wageningen University & Research: ‘Door het gaasachtige patroon verplaatsen ze bijna geen lucht, waardoor de mug ook niet wordt weggedreven.’

Hoe kom ik van de jeuk af?

Een kruis in het bultje maken door er je nagel in te drukken? Het zal weinig uithalen en kan zelfs averechts uitpakken. Net als bij krabben kan het de stofjes die de jeuk veroorzaken verder uitsmeren of de huid beschadigen. Gevolg: meer jeuk. Niet aanraken werkt vaak het beste om de jeuk uit te laten doven. Als de jeuk je echt te veel wordt, kan de bult koelen met een nat kompres of coldpack voor wat verlichting zorgen.

Zijn muggen alleen lastpakken of ook nog ergens goed voor?

Hoe irritant sommige muggensoorten ook kunnen zijn op een zomeravond, muggen vervullen een belangrijke rol in het ecosysteem. Vissen eten de larven en voor vogels, vleermuizen en kikkers zijn volwassen muggen een lekker maaltje. Sommige muggensoorten bestuiven bovendien planten.